Nasiona zbóż jarych

Nasiona zbóż jarych – jak wybierać? Na jakie kryteria wyboru powinno się zwracać uwagę?

Wybierając nasiona zbóż, tj. konkretne odmiany, zazwyczaj w pierwszej kolejności sprawdza się ich plenność. W zasadzie potencjał plonotwórczy to uniwersalne kryterium dotyczące wszystkich roślin uprawnych. Nie jest to jednak „wartość” bezwzględna, gdyż bierze się pod uwagę czynniki ograniczające plon, w tym niezależne od rolnika, np. przebieg i kaprysy pogody. Dlatego odmiana uniwersalna jest nie tylko wydajna, ale także wytrzymała na niekorzystne czynniki. W wielu przypadkach wybiera się odmiany zbóż, które dobrze znoszą słabsze warunki glebowe i charakteryzują się odpornością na inne niekorzystne czynniki.

Wybierając nasiona zbóż jarych należy kierować się także odpornością na wyleganie. Pomimo stosowania regulatorów wzrostu w pewnych warunkach (np. po silnych burzach i ulewnych deszczach) dochodzi do niekorzystnego procesu. Zboża jare o wysokiej genetycznej odporności na wyleganie w mniejszym stopniu tracą na wysokości i jakości plonów.

Istotne dla ograniczenia „ryzyka” na polu i zmniejszenia kosztów upraw jest wybór nasion zbóż o wysokiej odporności na choroby. Zboża jare są m.in. narażone na mączniaka prawdziwego zbóż i traw, rdze powodowane przez różne patogeny, septoriozę plew, brunatną plamistość liści oraz fuzariozę kłosów.

Przy wielu gatunkach, np. pszenicy jarej, zwraca się na przeznaczenie nasion. Przykładowo odmiany o wysokiej zawartości białka mają m.in. dużą wartość wypiekową.

Zboża jare – krótko o uprawie

Zboża jare są wysiewane wczesną wiosną. W odróżnieniu od ozimin nie potrzebują okresu chłodów, by przejść z fazy wegetatywnej w generatywną. Zazwyczaj mają mniejsze wymagania, a uprawa nie wiąże się z dużymi nakładami pracy i środków. Dlatego są wykorzystywane do przerwania monokultury innych upraw, a także jako rośliny fitosanitarne (owies). Wiosenne przymrozki mogą im zaszkodzić, zwłaszcza wrażliwszym odmianom.

Nasiona zbóż jarych powinno się wysiewać możliwie jak najwcześniej. Średnio siew od połowy marca do pierwszej dekady kwietnia. Dokładny termin zależy od gatunku, rejonu uprawy, a także od przebiegu pogody. Większość zbóż źle reaguje na opóźnienie siewu (w szczególności owies). Wiąże się to ze stratami plonu i większym zagrożeniem suszą.

Ochrona przebiega podobnie jak w przypadku ozimin, chociaż stosuje się mniej zabiegów przy użyciu herbicydów i insektycydów. Ze szkodników w szczególności należy uważać na mszyce, które oprócz dokonywania bezpośrednich szkód są wektorami groźnych chorób wirusowych. Nawożenie przeprowadza się podobnie jak u zbóż ozimych. Nawozy potasowo-fosforowe z reguły aplikuje się wiosną, na 7-14 dni przed siewem nasion zbóż. Zalecana norma wysiewu zależy od specyfiki gatunki, odmiany, a w pewnym stopniu również od obranego terminu siewu.

Zboża jare – jakie gatunki uprawia się w Polsce?

Nasiona zbóż jarych mają mniejsze znaczenie od ozimych, ale w pewnych sytuacjach ich uprawa jest rozsądniejszą opcją. Zawsze kluczem do sukcesu jest dopasowanie do warunków. Co rolnicy uprawiają w naszym kraju?

• Jęczmień jary – ma krótki okres wegetacyjny. Pewnym mankamentem są duże wymagania glebowe. Wynika to m.in. ze słabego systemu korzeniowego. Może być wysiewany najpóźniej w grupie zbóż jarych.
• Owies jary – ma najmniejsze wymagania cieplne ze zbóż jarych i tym samym jest wysiewany najwcześniej. Nie powinno się opóźniać siewu, gdyż opóźnienie o 14 dni (względem optymalnych terminów) skutkuje stratami w plonie powyżej 20%. Pszenica jara – daje niższy plon od formy ozimej, przy czym ma zbliżone wymagania stanowiskowe. W niektórych przypadkach jednak warto postawić właśnie na to zboże. Zwykle jest wysiewane po późno zbieranym przedplonie, gdy na siew formy ozimej jest już za późno. Najlepiej uprawiać ją po roślinach strączkowych i okopowych.
• Pszenżyto jare – ma małe wymagania w porównaniu z innymi zbożami. Dobrze radzi sobie w polskim klimacie, także przy mniej sprzyjającej pogodzie. Jest mało podatne na choroby grzybowe. Dzięki silnemu systemowi korzeniowemu dobrze znosi okresowe susze. Pszenżyto jare ma wysoką wartość pokarmową, dlatego często jest wykorzystywane jako pasza dla zwierząt inwentarskich.

Kwalifikowane nasiona zbóż jarych - podsumowanie

Zboża jare warto traktować nie tylko jako rośliny do „zadań specjalnych”. Odpowiedni dobór gatunku i odmiany do warunków glebowych i klimatycznych pozwala uzyskać dobry bilans ekonomiczny. Z reguły zboża jare wymagają mniejszych inwestycji, a uprawa wiąże się z mniejszą liczbą roboczogodzin w porównaniu z oziminami. To wystarczające atuty, by w pewnych warunkach postawić właśnie na nie. Jednocześnie zawsze powinno się wybierać kwalifikowany materiał siewny pochodzący od rzetelnych producentów. To pierwsze działanie, które pozwala zminimalizować ryzyko potencjalnych strat spowodowanych m.in: przez choroby i szkodniki.