Nasiona zbóż ozimych - Żyto

Podstawowe wymagania żyta ozimego

Żyto ozime ma niewielkie wymagania glebowe i pokarmowe. Jest dobrze przystosowane (najlepiej ze zbóż ozimych) do uprawy na glebach lekkich, słabo zwięzłych, mocno przepuszczalnych. Pod uprawę przeznacza się podłoża klas IVa, IVb,V i VI. Jako jedna z nielicznych roślin uprawnych o dużym znaczeniu gospodarczym toleruje gleby kwaśne. Nie odbywa się to jednak bez strat. Co prawda można uzyskać przyzwoity plon, ale w takich warunkach nie ma szans na zbliżenie się do maksymalnego potencjału plonotwórczego. Trzeba pamiętać, że niski odczyn gleby m.in. ogranicza pobieranie składników pokarmowych i zwiększa ryzyko blokowania niektórych pierwiastków. Żyto ozime wykazuje wysoką tolerancję na niskie temperatury. Ma dobrą zimotrwałość. Wytrzymuje mrozy do -25°C bez okrywy śnieżnej. Dobrze reaguje na stres fizjologiczny wynikający z suszy. Jest mniej zagrożone chorobami grzybowymi od innych zbóż.

Powyższe cechy sprawiają, że uprawa żyta ozimego wiąże się ze znacznie mniejszymi nakładami pracy i środków w porównaniu z innymi formami ozimymi zbóż.

Uprawa żyta ozimego – przygotowanie stanowiska do siewu

Przez założeniem upraw (niezależnie od przedplonu) należy wymieszać resztki pożniwne z glebą. Przykładowo u strączkowych używa się kultywatora ścierniskowego. Taki zabieg przyspiesza rozkład resztek, pobudza aktywność mikrobiologiczną gleby i zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób (infekcji wtórnych), a także szkodników. Najlepszy przedplon dla żyta to właśnie rośliny motylkowe. Ponadto na dobry przedplon nadają się także ziemniaki.

Żyto wymaga osiadłej gleby, dlatego najpóźniej na dwa tygodnie przed wysiewem wykonuje się orkę siewną. Przed samym siewem zaleca się wykonać płytką uprawę agregatem na głębokość 5-6cm.

Termin siewu żyta ozimego

Termin siewu u zbóż ozimych w największym stopniu zależy od rejonów. Żyto ozime najwcześniej wysiewa się w północno-wschodniej części kraju: 5-15 września. Pozostałe terminy:

• Polska wschodnia - 10-25 września;
• Polska centralna - 15-25 września;
• Polska zachodnia - 20-30 września;
• Polska północno-zachodnia od 20 września do 5 października.

Siew w optymalnych terminach z różnych przyczyn nie zawsze jest możliwy. Opóźnienie siewu nie powinno jednak przekraczać kilku dni. Trzeba liczyć się z tym, że rośliny mają słabszy wigor, mniej rozbudowany system korzeniowy i tym samym mogą słabiej znosić mrozy. Wcześniejszy siew pozwala uzyskać dużo masy zielonej. Niekoniecznie jest to korzystne, gdyż zwiększa ryzyko porażenia chorobami grzybowymi. Jesienna wegetacja żyta powinna trwać 50-60 dni. Przy wcześniejszym siewie stosuje się normy 160-180 ziaren/m2 (odmiany populacyjne) i 120-140 ziaren/m2 (odmiany mieszańcowe). Przy lekkim, kilkudniowym opóźnieniu siewu zagęszczenie zwiększa się do 200-250 ziaren/m2 (odmiany populacyjne) i 160-180 ziaren/m2 (odmiany mieszańcowe). Przy opóźnieniu siewu normy zwiększa się min. o 10%, zwykle jednak – jak pokazują przykłady – procent jest znacznie wyższy. Nasiona wysiewa się na głębokość 2-3cm, w rzędach oddalonych co 13-15cm.

Podstawowe zabiegi pielęgnacyjne i ochronne u żyta ozimego

Pomimo niskich wymagań pokarmowych żyta ozimego zaleca się stosowanie nawozów mineralnych. Dzięki temu można osiągnąć plon bliski maksymalnemu potencjałowi. Nawożenie jest typowe dla zbóż ozimych. Nawozy fosforowe i potasowe zaleca się stosować jeszcze przed siewem. Azot zaś stosuje się wiosną po ruszeniu wegetacji (najlepiej rozdzielić je na 3 dawki – aplikowane w różnych fazach rozwoju żyta).

Zabiegi związane z odchwaszczaniem wykonuje się już jesienią. Z chorób najgroźniejsza jest zgorzel podstawy źdźbła. Duże straty w plonie może powodować także rdza brunatna.

Odmiany żyta ozimego – jak je wybierać?

Najważniejszy aspekty to zakup nasion kwalifikowanych od renomowanych producentów. Mają wyższą zdolność kiełkowania, są wolne od chorób i szkodników, co w rezultacie lepiej opłaca się od nasion z własnej produkcji. Nasiona żyta ozimego powinno się zaprawiać fungicydami, co ograniczy ryzyko wystąpienia chorób w początkowych fazach rozwoju. Przy wyborze odmian żyta zwraca się uwagę na potencjał plonotwórczy. To uniwersalny parametr, zawsze „w cenie”. Ponadto istotne są różne odporności, np. na główne choroby, wyleganie lub suszę.