Choroby i szkodniki kukurydzy

Szkodniki kukurydzy

Wśród czynników ograniczających plonowanie kukurydzy istotną rolę odgrywają szkodniki. Ich obecność na plantacjach może prowadzić do znacznych strat zarówno ilościowych, jak i jakościowych. Szkodniki atakują rośliny na różnych etapach rozwoju, wpływając nie tylko na wielkość plonu, ale także na jego przydatność paszową i przemysłową.

Omacnica prosowianka w kukurydzy

Jednym z najgroźniejszych szkodników jest omacnica prosowianka. W kukurydzy powoduje ona znaczne straty związane z żerowaniem jej larw, które drążą w łodygach tunele, osłabiając tym samym ich wytrzymałość i ograniczając przewodzenie wody i składników odżywczych. Uszkodzenia te skutkują łamaniem się łodyg, wyłamywaniem roślin i ich wyleganiem, co utrudnia zbiór kukurydzy. Żerowanie omacnicy może spowodować straty na poziomie 30%. Żerowanie omacnicy sprzyja także porażeniu roślin przez grzyby patogeniczne, w szczególności wywołujących fuzariozy, które mogą być przyczyną dodatkowych strat w plonie.

Mszyce w kukurydzy

Mszyce stanowią poważne zagrożenie dla plantacji. Ich żerowanie powoduje szybkie osłabienie roślin, objawiające się jasnymi przebarwieniami na liściach, deformacjami, skręcaniem liści oraz karłowaceniem nowych pędów. Mszyce pojawiają się na roślinach od wczesnej wiosny aż do zbiorów i zasiedlają niemal wszystkie nadziemne części rośliny. Kukurydzę atakują najczęściej: mszyca czeremchowo-zbożowa, mszyca zbożowa oraz mszyca różano-trawowa. Długotrwałe żerowanie tych szkodników osłabia rośliny i zmniejsza ich odporność na suszę. Są one także wektorami wirusów, które powodują takie choroby jak mozaika kukurydzy czy żółta karłowatość jęczmienia.

Szkodniki magazynowe kukurydzy

Ziarno kukurydzy nie jest bezpieczne także bezpieczne i po zbiorach. Magazynowanym zbiorom zagrażają m.in.:

• chrząszcze z rodzaju Sitophilus,
• trojszyk ulec,
• rybik cukrowy,
• mole spożywcze.

Szkodniki magazynowe powodują ubytki masy ziarna, pogorszenie jego właściwości, zanieczyszczenie odchodami oraz obniżenie wartości paszowej i spożywczej.

Jakie są najgroźniejsze choroby kukurydzy?

Choroby grzybowe kukurydzy stanowią poważny problem dla jej producentów. Patogeny atakują uprawy od samego początku wzrostu roślin aż do momentu zbiorów. Powszechnie występującym zagrożeniem w uprawie kukurydzy jest zgorzel siwek, którą wywołują grzyby Fusarium i Pythium. Ta choroba prowadzi do osłabienia wzrostu i zamierania młodych roślin. Nie mniej ważne są choroby atakujące w późniejszych fazach rozwojowych, atakujące zielone części roślin lub ziarno. Poniżej przedstawimy kilka z nich.

Głownia kukurydzy

Charakterystyczną chorobą atakującą kukurydzę jest głownia. Wyróżnia się dwie jej formy. Pierwszą jest głownia pyląca, która w skrajnych przypadkach może doprowadzić do całkowitej utraty plonu. Wywołuje ją grzyb Sphacelotheca reiliana, który infekuje rośliny we wczesnych fazach rozwojowych, rozwija się wewnątrz tkanek, a objawy występują znacznie później. Charakterystycznymi objawami są: mniejsza wysokość roślin, ich rozkrzewienie, i liczne chlorozy. Specyficzne dla choroby objawy najczęściej widoczne są na kolbach oraz w mniejszym stopniu na wiechach. Rzadko dochodzi do ich jednoczesnego porażenia. Organy te lub ich fragmenty zostają zmienione na skupiskach brunatnoczarnych, pylących zarodników – teliospor, przybierając wygląd spalonych. Drugą formą jest głownia guzowata kukurydzy, którą wywołuje grzyb Ustilago maydis. Infekcja objawia się pojawieniem charakterystycznych narośli, zwanych guzami. Występują one nadziemnych częściach roślin: liściach, łodygach, wiechach, kolbach. Występuje ona częściej niż głownia pyląca. Jednakże ta choroba powoduje straty, które rzadko kiedy przekraczają 10%. W sprzyjających warunkach, przy niedoborze opadów i temperaturach 26–35^oC, straty w polnie mogą być wyższe.

Rdza kukurydzy

Kolejna choroba to wywoływana przez grzyba Puccinia sorghi rdza kukurydzy. Jej objawami są pojawiające się przede wszystkim na liściach charakterystyczne podłużne, poduszkowate grudki o barwie miedzianej lub brązowej (rdzawej). Często występują one w skupiskach i z czasem mogą się zlewać, tworząc większe przebarwienia. Przy silnych porażeniach można je także zaobserwować na łodygach i liściach okrywowych kolb. Przy słabym porażeniu roślin ma niewielki wpływ na plon, jednakże silne porażenie skutkuje ograniczeniem powierzchni asymilacyjnej liści. Prowadzi to do przedwczesnego dojrzewania i zamierania roślin.

Fuzarioza kolb kukurydzy

Groźną chorobą atakującą kolby i ziarno jest fuzarioza kolb kukurydzy wywoływana przez patogeny z rodzaju Fusarium (m.in. Fusarium culmorum, Gibberella fujikuroi, Gibberella zeae). Pierwsze objawy choroby można zaobserwować w formie drobnych przebarwień na liściach okrywowych kolb w okresie dojrzałości mlecznej i woskowej. Z czasem na kolbach rozwija się watowata grzybnia, która przerasta ziarna i miąższ osadki kolby, powodując zniekształcenia kolb oraz uszkodzenia ziarniaków, które obumierają. Szkodliwość fuzarioz wynika nie tylko z możliwego obniżenia potencjału plonowania, ale bardzo często z obniżenia jakości plonu. Zainfekowane ziarno zawiera mykotoksyny, związki chemiczne toksyczne dla zwierząt i ludzi.

Żółta plamistość liści kukurydzy

Żółta plamistość liści zwana też helmintosporiozą, to choroba grzybową wywoływana przez Setosphaeria turcica (dawniej Helminthosporium turcicum). Objawia się ona w postaci owalnych lub wydłużonych plam barwy szarozielonej z ciemnobrunatną lub czerwonofioletową obwódką zlokalizowanych wzdłuż nerwów liściowych. Z czasem plamy łączą się, a choroba poraża liście środkowe, pochwy liściowe oraz liście okrywające kolby.

Drobna plamistość liści kukurydzy

Drobną plamistość liści wywołuje patogen Kabatiella zeae (Discosphaerina sp.). Choroba objawia się w formie drobnych, prześwitujących punkcików na liściach, szczególnie na starszych. Z czasem na liściach formują się owalne lub okrągłe plamy o średnicy 1–5 mm, otoczone jasnym pierścieniem, który z czasem brunatnieje.

Choroby kukurydzy mogą być także wywoływane przez bakterie. Do chorób bakteryjnych należą m.in. bakteryjne gnicie łodygi, bakteryjne gnicie łodygi kukurydzy, zaraza liści i więdnięcie naczyniowe kukurydzy i sorga. Z kolei choroby wirusowe to: smugowata mozaika pszenicy na kukurydzy, mozaika kukurydzy i żółta karłowatość.

Jak zapobiegać szkodnikom i chorobom kukurydzy?

Zapobieganie szkodnikom i chorobom kukurydzy wymaga zintegrowanego stosowania metod uprawy i ochrony, które łączą w sobie podejście agrotechniczne (płodozmian, niszczenie resztek, wczesny siew), stosowanie odmian kukurydzy odpornych i tolerancyjnych. Duże znaczenie ma stosowanie biologicznych metod ochrony, obejmujących wykorzystanie pożytecznych mikroorganizmów i parazytoidów. Ostateczną linią obrony są chemiczne środki ochrony roślin, których selektywne i monitorowane użycie zapewnia ochronę plonów przy minimalnym wpływie na środowisko.